<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head><!--
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
-->
<title>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği - Apache HTTP Sunucusu</title>
<link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
<link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
<link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" />
<link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
<body id="manual-page"><div id="page-header">
<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
<p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.2</p>
<img alt="" src="./images/feather.gif" /></div>
<div class="up"><a href="./"><img title="<-" alt="<-" src="./images/left.gif" /></a></div>
<div id="path">
<a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.2</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği</h1>
<div class="toplang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
<a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese"> ja </a> |
<a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean"> ko </a> |
<a href="./tr/dso.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
</div>
<p>Apache HTTP Sunucusu modüler bir program olup, yönetici sadece bir
grup modül seçerek sunucuya işlevsellik ekleyebilir. Modüller sunucunun
derlenmesi sırasında doğrudan <code class="program"><a href="./programs/httpd.html">httpd</a></code> programının
içinde derlenebileceği gibi Devingen Paylaşımlı Nesneler (DSO - Dynamic
Shared Object) halinde <code class="program"><a href="./programs/httpd.html">httpd</a></code> programından ayrı
olarak da derlenebilir. DSO modülleri sunucunun derlenmesi sırasında
derlenebileceği gibi ayrı olarak derlenip daha sonra Apache Eklenti
Aracı (Apache Extension Tool) <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> programı
kullanılarak sunucuya eklenebilir.</p>
<p>Bu belgede DSO modüllerinin kullanımının yanında teorisine de
değinilecektir.</p>
</div>
<div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#implementation">Gerçeklenim</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#usage">Kullanıcı Özeti</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#background">Artalan Bilgisi</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#advantages">Getiriler ve Götürüler</a></li>
</ul></div>
<div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="implementation" id="implementation">Gerçeklenim</a></h2>
<table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code></li></ul></td></tr></table>
<p>Apache modüllerini yüklemek için DSO desteği, Apache çekirdeğine
durağan olarak ilintilenerek derlenmiş olan <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code>
adında bir modül tarafından sağlanır. <code class="module"><a href="./mod/core.html">core</a></code> modülünden
başka, bir DSO modülü olamayan tek modül <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code>
modülüdür. Hemen hemen tüm diğer Apache modülleri <a href="install.html">kurulum belgesinde</a> de açıklandığı gibi
<code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code> betiğinin
<code>--enable-<em>modül</em>=shared</code> seçeneği her modül için ayrı
ayrı belirtilerek birer DSO modülü olarak derlenebilir. Derlenmiş
modüller <code>mod_filanca.so</code> biçeminde birer DSO ismi alırlar ve
her biri istenirse <code>httpd.conf</code> dosyasında
<code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> modülünün <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesiyle belirtilerek sunucu başlatılırken
veya yeniden başlatılırken sunucuya yüklenebilir.</p>
<p>Apache modülleri için (özellikle üçüncü parti modüller için) DSO
dosyası üretimini kolaylaştırmak amacıyla <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
(<dfn>APache eXtenSion</dfn>) adında yeni bir destek programı
kullanılmaktadır. Bu program Apache modüllerini Apache kaynak ağacından
ayrı olarak derlemek için kullanılabilir. Fikir basittir: Apache
derlenirken DSO dosyalarını derlemek için platforma bağımlı
derleyici ve ilintileyici seçenekleri <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
programının içine konur ve Apache’nin <code>make install</code> ile
kurulumu sırasında Apache C başlık dosyaları da kurulur. Böylece
kullanıcı Apache dağıtımının kaynak ağacına ihtiyaç duymadan ve
platforma bağımlı derleyici ve ilintileyici seçeneklerini bilmek zorunda
kalmadan istediği Apache modülünü <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> programını
kullanarak derleyebilir.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="usage" id="usage">Kullanıcı Özeti</a></h2>
<p>Apache 2.x’in DSO özelliklerine bir giriş olarak burada kısaca bir
bilgi vermekle yetinilecektir:</p>
<ol>
<li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
<em>özgün</em> Apache modülünü <code>mod_filanca.so</code> isminde bir
DSO modülü olarak derlemek ve kurmak için şöyle yapılır:
<div class="example"><p><code>
$ ./configure --prefix=/kurulum/yeri --enable-filanca=shared<br />
$ make install
</code></p></div>
</li>
<li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
<em>üçüncü parti</em> Apache modülünü <code>mod_filanca.so</code>
isminde bir DSO modülü olarak derlemek ve kurmak için şöyle yapılır:
<div class="example"><p><code>
$ ./configure --add-module=<var>modül-türü</var>:/bir/kurulum/yeri/mod_filanca.c \<br />
<span class="indent">
--enable-filanca=shared<br />
</span>
$ make install
</code></p></div>
</li>
<li>Paylaşımlı modülleri <em>sonradan kurmak için</em> Apache şöyle
yapılandırılır:
<div class="example"><p><code>
$ ./configure --enable-so<br />
$ make install
</code></p></div>
</li>
<li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
<em>üçüncü parti</em> Apache modülü <code>mod_filanca.so</code>
isminde bir DSO modülü olarak Apache kaynak ağacının dışında
<code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> kullanarak derlemek ve kurmak için şöyle
yapılır:
<div class="example"><p><code>
$ cd /bir/kurulum/yeri<br />
$ apxs -c mod_filanca.c<br />
$ apxs -i -a -n filanca mod_filanca.la
</code></p></div>
</li>
</ol>
<p>Tüm durumlarda derlenen paylaşımlı modülü Apache’nin etkin kılabilmesi
için <code>httpd.conf</code> dosyasında o modül için bir <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesi bulunmalıdır.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="background" id="background">Artalan Bilgisi</a></h2>
<p>Günümüzün Unix türevlerinde var olan şık bir mekanizma sayesinde
çalıştırılabilir bir programın adres uzayına çalışma anında yüklenmek
veya ilintilenmek üzere <em>Devingen Paylaşımlı Nesneler</em> (DSO -
Dynamic Shared Object) adı verilen, özel bir biçem kullanarak kodlanmış
program parçaları oluşturulabilir.</p>
<p>Bu yükleme normalde iki yolla yapılabilir: Ya çalıştırılabilir
programın başlatılması sırasında yüklenen <code>ld.so</code> adlı bir
sistem programınının devingen olarak yüklenmesi ile ya da
çalıştırılabilir programın içinden Unix yükleyicisine programsal sistem
arayüzü sağlayan <code>dlopen()/dlsym()</code> sistem çağrılarının elle
yapılması suretiyle.</p>
<p>İlk yöntemde kullanılan DSO’lara genelde <em>paylaşımlı
kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir ve
bunların dosyaları <code>libfilanca.so</code> veya
<code>libfilanca.so.1.2</code> biçiminde isimlendirilir. Belli bir
sistem dizininde (normalde <code>/usr/lib</code>) bulunurlar ve derleme
sırasında ilintileyici komutuna <code>-lfilanca</code> şeklinde
belirtilerek çalıştırılabilir programla ilintilenirler. Doğrudan
çalıştırılabilir koda eklenen bu kodlar Unix yükleyicisinin programın
başlatılması sırasında kütüphaneyi <code>/usr/lib</code> altında
<code>libfilanca.so</code> adıyla bulabilmesini sağlar. Kütüphanelerin
aranacağı yerler ya <code>-R</code> gibi bir ilintileyici seçeneği ile
koda eklenir ya da arama yolları <code>LD_LIBRARY_PATH</code> ortam
değişkeni aracılığıyla yapılandırılır. Böylece çalıştırılabilir
programda henüz çözümlenmemiş simgeler DSO içinde bulunarak
çözümlenebilir.</p>
<p>Çalıştırılabilir program içindeki simgelere normalde DSO içinden
atıfta bulunulmaz (genel kod kütüphanesinin başka programlarca da
kullanılması nedeniyle). Bu bakımdan DSO tarafında böyle bir çözümleme
yapılmaz. Çalıştırılabilir program da DSO’daki simgeleri kendisi
çözümlemeye uğraşmaz, bu işlemlerden tamamen Unix yükleyicisi
(<code>ld.so</code>) sorumludur. (Aslında, <code>ld.so</code>’yu
çağıracak kod, her çalıştırılabilir programın içine ilintilenmiş
(durağan değil) başlatma kodunun bir parçasıdır.) Programlar tarafından
ortaklaşa kullanılan kütüphanelerin devingen olarak yüklenmesinin sebebi
basittir: Kütüphane kodu <code>libc.so</code> gibi bir sistem
kütüphanesine bir kere kaydedilip disk alanından yer kazanılmış
olur.</p>
<p>İkinci yöntemde kullanılan DSO’lara yine <em>paylaşımlı
kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir fakat
bunların dosyaları geçerli kabule göre <code>filanca.so</code> gibi
isimlendirilse de genelde keyfi olarak seçilen bir dosya uzantısı
kullanılarak isimlendirilirler. Bu dosyalar genellikle programa özel bir
dizinde dururlar ve bu dosyaları kullanacak olan çalıştırılabilir
programla aralarında özdevimli olarak bağ kurulmamıştır. Bunun yerine,
çalıştırılabilir program DSO’yu çalışma anında <code>dlopen()</code>
sayesinde kendi adres uzayına ekler. Çalıştırılabilir program için
DSO’daki simgeler bu sırada çözümlenmez. Özdevimli olarak devreye
giren Unix yükleyicisi, (varsa) artakalan simgeleri, çalıştırılabilir
ihraç edilen simge kümelerini (ve özellikle her yerde hazır ve nazır
<code>libc.so</code> içindeki tüm simgeleri) kullanarak çözümler. Bu
yolla DSO, çalıştırılabilir programın simge kümesi bilgilerini sanki
kendisine baştan durağan olarak ilintilenmiş gibi ulaşabilir.</p>
<p>Son olarak, DSO’nun programlama arayüzünün getirilerinden yararlanmak
amacıyla çalıştırılabilir program, daha sonra dağıtım tabloları vb.
yerlerde kullanmak üzere <code>dlsym()</code> üzerinden DSO’daki belli
simgeleri çözümlemek zorundadır. Başka bir deyişle: Çalıştırılabilir
program ihtiyaç duyduğu her simgeyi kullanmak için kendisi çözümleme
yapmak zorundadır. Böyle bir mekanizmanın getirisi, programın isteğe
bağlı parçalarının gerekli olana kadar yüklenmemesidir (böylece daha az
bellek alanı kullanılır). Gerektiği zaman programın işlevselliğini
arttırmak amacıyla bu parçalar devingen olarak programa
yüklenebilir.</p>
<p>DSO mekanizmasının bu basit gibi görünen işleyişinde zorluk içeren bir
adım şudur (başkaları da olabilir): Bir programın işlevselliğini
genişletmek için DSO kullanılırken (ikinci yöntem) çalıştırılabilir
programdan DSO için simgelerin çözümlenmesi. Zorluğun sebebi,
"tersine çözümleme" yapılmasıdır; çalıştırılabilir programın simge
kümesindeki DSO simgeleri kütüphane tasarımına aykırı bir şekilde
çözümlenir ve bu uygulama tüm platformlarda hazır olarak
desteklenmediği gibi standartlaşmış da değildir. Geçer uygulamada
çalıştırılabilir programın evrensel simgeleri çoğunlukla yeniden dışa
verilmez ve bu bakımdan bir DSO içinde kullanılmaları uygun değildir.
Esas sorun, çalıştırılabilir bir programın işlevselliğini çalışma
anında genişletmek için DSO kullanımı sırasında ilintileyicinin tüm
evrensel simgeleri dışa vermesini zorlamanın bir yolunu bulmaktır.</p>
<p>Paylaşımlı kütüphane yaklaşımı bu bakımdan türünün tek örneğidir,
çünkü DSO mekanizması özellikle bunun için tasarlanmıştır, dolayısıyla
işletim sisteminin sağladığı hemen hemen tüm kütüphaneler için
kullanılabilir. Diğer taraftan, bir programın işlevselliğini
genişletmek için paylaşımlı nesne kullanımı çoğu program tarafından
kullanılan bir şey değildir.</p>
<p>1998 itibariyle, DSO nesneleriyle çalışma anında çalıştırılabilir
program işlevselliğini genişleten başlıca birkaç yazılım paketi vardır:
Perl 5 (XS mekanizması ve DynaLoader modülü üzerinden), Netscape
Sunucusu, vd. 1.3 sürümünden itibaren Apache de bu gruba katıldı. Çünkü
Apache, modül kavramını zaten program işlevselliğini genişletmek için
kullanıyordu ve temel işlevselliğine dış modülleri ilintilemek için
dahili olarak dağıtım listesine dayalı bir yaklaşım kullanmaktaydı.
Dolayısıyla Apache, modüllerini çalışma anında yüklemek için DSO
kullanmaya baştan yazgılıydı.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="advantages" id="advantages">Getiriler ve Götürüler</a></h2>
<p>Yukarıda bahsedilen DSO’ya dayalı özelliklerin getirileri
şunlardır:</p>
<ul>
<li>Sunucu paketi çalışma anında daha esnektir çünkü, asıl sunucuyu
oluşturan parçalar derleme sırasında <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code>
seçenekleriyle birleştirilmek yerine <code>httpd.conf</code> içinde
<code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergeleri
sayesinde çalışma anında birleştirilebilmektedir. Bu yolla, örneğin
tek bir Apache kurulumuyla birbirinden farklı yapılandırmalara sahip
çok sayıda sunucu çalıştırmak mümkündür. (standart veya SSL sürümü;
basitleştirilmiş veya güçlendirilmiş sürümü [mod_perl, PHP3],
vs.)</li>
<li>Sunucu paketi kurulumdan sonra bile üçüncü parti modüllerle kolayca
genişletilebilir. Bu özellikle, bir Apache temel paketinin yanında
PHP3, mod_perl, mod_fastcgi gibi ek paketler oluşturan paket
dağıtıcılarına büyük yarar sağlar.</li>
<li>Yeni Apache modülleri için daha kolay prototip geliştirilebilir:
Modül kaynak kodunu DSO/<code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> çifti sayesinde
Apache kaynak ağacının dışında derleyip modülün yeni bir sürümünü bir
<code>apxs -i</code> komutunun ardından <code>apachectl
restart</code> yaparak çalışan bir Apache sunucusunda denemek daha
kolay hale getirilmiştir.</li>
</ul>
<p>DSO kullanımının götürüleri ise şunlardır:</p>
<ul>
<li>Her platformda hazır olarak desteklenmeme: Tüm işletim sistemleri
bir programa devingen olarak kod yükleme becerisine sahip
olmadığından DSO mekanizması her platformda kullanılamaz.</li>
<li>İlk yüklemede %20 yavaşlama: Unix yükleyicisi simgeleri çözümlemek
zorunda olduğundan sunucu ilk başlatılırken yaklaşık %20 daha yavaş
faaliyete geçer.</li>
<li>Çalışma sırasında % 5 yavaşlama: Konumdan bağımsız kodun (PIC -
Position Independent Code) göreli adresleme için karmaşık oyunlara
girmesi ve bunun mutlak adresleme kadar hızlı olmaması nedeniyle
sunucu bazı platformlarda çalışma anında yaklaşık %5 daha yavaş
çalışabilir.</li>
<li>DSO'nun tüm modüller için uygun olmaması: DSO modülleri bazı
platformlarda diğer DSO temelli kütüphanelerle ilintilenemediğinden
(<code>ld -lfilanca</code>) DSO mekanizmasını tüm modül türleri için
kullanamazsınız (örneğin a.out temelli platformlar bu işlevselliği
ELF temelli platformlar kadar iyi sağlamaz). Başka bir deyişle, DSO
dosyaları olarak derlenmiş modüllerin kullanabileceği simgeler ya
Apache temel kodunda vardır ya Apache temel kodunun kullandığı C
kütüphanesinde (<code>libc</code>) ve diğer durağan ve devingen
kütüphanelerde vardır ya da konumdan bağımsız kodu içeren
durağan kütüphane arşivlerinde (<code>libfilanca.a</code>)
vardır. Diğer modülleri kullanmak için tek şansınız ya Apache
çekirdeğinin modüle bir atıf içermesini sağlamak ya da modül kodunu
<code>dlopen()</code> vasıtasıyla yüklemektir.</li>
</ul>
</div></div>
<div class="bottomlang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
<a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese"> ja </a> |
<a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean"> ko </a> |
<a href="./tr/dso.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
</div><div id="footer">
<p class="apache">Copyright 2012 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div>
</body></html>